Το Παρατηρητήριο

Μαζί δίνουμε προτεραιότητα στα παιδιά και στην πρόληψη νοσημάτων!

 

Η πρόληψη νοσημάτων:
  • ξεκινά από την εμβρυική και παιδική ηλικία
  • αποτελεί τη θεμελιώδη αρχή της δημόσιας υγείας
H συστηματική παρατήρηση δεικτών υγείας και περιβάλλοντος παιδιών αποτελεί κοινή πρακτική σε ευρωπαϊκές χώρες:
  • για την καλύτερη κατανόηση της ανάπτυξης των παιδιών
  • στο πλαίσιο προστασίας ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων και των αρχών βιοηθικής

Εντούτοις, κάτι ανάλογο δεν υφίσταται στην Κύπρο και γι’ αυτό δημιουργήθηκε το Κυπριακό Παρατηρητήριο Υγείας και Περιβάλλοντος Παιδιών.

 

Το Παρατηρητήριο δημιουργήθηκε για τους ακόλουθους σκοπούς:

  • Συστηματική αξιολόγηση των προφίλ υγείας και των περιβαλλοντικών παραγόντων σε παιδιά δημοτικού στην Κύπρο κατά τη διάρκεια έξι ετών.
  • Βαθύτερη κατανήση της δυναμικής ανάπτυξης μη μεταδοτικών νοσημάτων όπως καρδιομεταβολικά, νευροαναπτυξιακά και αναπνευστικά.
  • Εντοπισμό μοριακών δεικτών στα ούρα/σάλιο που θα μπορούν να λειτουργούν ως πρώιμα σήματα πριν από την ανάπτυξη νοσημάτων, έτσι ώστε να σχεδιαστούν έγκαιρες παρεμβάσεις για πρόληψη.
  • Ενσωμάτωση τεκμηριωμένων παρεμβάσεων και πολιτικών πρόληψης για την υγεία των παιδιών σε διάφορα επίπεδα: εξατομικευμένο, οικογενειακό, σχολικό, τοπικό και εθνικό.

 

Το Κυπριακό Παρατηρητήριο Υγείας και Περιβάλλοντος Παιδιών είναι μέρος του Μεσογειακού δικτύου CHILDREN_FIRST.

  • Το δίκτυο CHILDREN_FIRST βασίζεται στις αρχές της εξατομικευμένης πρόληψης και στην εφαρμογή του εκθεσιώματος.

 

Τι σημαίνει ο όρος εξατομικευμένη πρόληψη;

  • Η εξατομικευμένη πρόληψη είναι προληπτικά μέτρα και δράσεις που βασίζονται σε κάθε άτομο ξεχωριστά ή/και υποσύνολα ατόμων που μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά συνηθειών/συμπεριφορών και κινδύνων για την υγεία, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως, την περιοχή διαμονής, τις δραστηριότητες, τον τρόπο ζωής και το οικογενειακό ιστορικό υγείας ενός ατόμου (1).
  • Ο στόχος της εξατομικευμένης πρόληψης είναι να βρίσκει τους καλύτερους τρόπους για να παραμείνει ένα άτομο υγιές.

 

Τι σημαίνει ο όρος εκθεσίωμα;

  • Το εκθεσίωμα είναι ο χαρακτηρισμός όλων των περιβαλλοντικών εκθέσεων από τη σύλληψη και μετά, συμπεριλαμβανομένου της σχετικής βιολογικής απόκρισης.
  • Προτάθηκε με στόχο να διαλευκανθεί ο ρόλος του περιβάλλοντος στην ανάπτυξη χρόνιων νοσημάτων (2), καθώς έχει αναδειχθεί ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες συνεισφέρουν περίπου 80-90% στον κίνδυνο ορισμένων χρόνιων νοσημάτων (3).

 

Εξ ‘οσων γνωριζουμε, το CHILDREN_FIRST αποτελεί το πρώτο παγκοσμίως πλήρες πρόγραμμα εξατομικευμένης πρόληψης για παιδιά της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στη Μεσογειακή περιοχή, βασισμένο στις μεθοδολογίες και τα εργαλεία του εκθεσιώματος για τον εντοπισμό σημαντικών βιοδεικτών εκθέσεων/επιδράσεων και την καλύτερη πρόβλεψη και πρόληψη ασθενειών σε αυτήν την ευαίσθητη και χρονικά κρίσιμη περίοδο ζωής.​

 

Η λογική πίσω από τη δημιουργία του Παρατηρητηρίου

Η περιοχή της Μεσογείου θεωρείται ένα από τα πιο ευάλωτα σημεία για την κλιματική αλλαγή, καθώς πλήττεται σοβαρά από την αυξημένη θερμοκρασία του αέρα, τις πυρκαγιές, τις ξηρασίες, τη μείωση της ποιότητας του αέρα και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, τα οποία αναμένεται να αυξηθούν σε συχνότητα τα επόμενα χρόνια (4). Οι προβλέψεις για την περιοχή της Μεσογείου δείχνουν ότι η μέση θερμοκρασία αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 1–3°C τις επόμενες τρεις δεκαετίες και μεταξύ 3.5–7°C μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα (4).

Την τελευταία δεκαετία 2009-2019, οι πέντε πιο συχνές αιτίες θανάτου στην Κύπρο, την Ελλάδα, την Ιταλία, την Αλβανία και άλλες μεσογειακές χώρες παραμένουν σχεδόν οι ίδιες και είναι: καρδιαγγειακές παθήσεις (π.χ., στεφανιαία νόσος και εγκεφαλικό επεισόδιο), διαβήτης, καρκίνος και χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (5). Η παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για πολλές NCDs, όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο διαβήτης και μερικοί τύποι καρκίνου, και τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας έχουν αυξηθεί παγκοσμίως (6). Ειδικά στις μεσογειακές χώρες (Κύπρος, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία), τα ποσοστά υπέρβαρων παιδιών είναι τα υψηλότερα στην Ευρώπη (42-43%) (7). Δεδομένα από τη Διεθνή Επιδημιολογία του Παιδικού Καρκίνου υποδηλώνουν ότι οι μεσογειακές χώρες έχουν μερικά από τα υψηλότερα παγκόσμια ποσοστά επίπτωσης καρκίνου, προσαρμοσμένα ως προς την ηλικία, για ηλικίες 0-19 ετών (8).

Τα παιδιά παρουσιάζουν αυξημένη ευαισθησία στις περιβαλλοντικές εκθέσεις λόγω της ταχείας ανάπτυξής τους, των διαφορών στη συμπεριφορά και το μεταβολισμό τους, καθώς και των περιβαλλοντικών εκθέσεων των γονιών τους (9). Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα ποσοστά παχυσαρκίας μεταξύ των 2χρονων παιδιών από το μοντέλο προσομοίωσης CHOICES, εκτιμήθηκε μια απότομη αύξηση της παχυσαρκίας για τα χρόνια του δημοτικού σχολείου (5-11 ετών), υποδεικνύοντας ότι αυτή η περίοδος αποτελεί ένα κρίσιμο παράθυρο ευαισθησίας (Fig.1) (10).

Fig. 1

Επιπλέον, τρεις από τις έξι αναγνωρισμένες τροχιές κινδύνου για τη λειτουργία των πνευμόνων, οι οποίες σχετίζονταν με παράγοντες της παιδικής ηλικίας, όπως το άσθμα, η βρογχίτιδα, η πνευμονία, η αλλεργική ρινίτιδα και το έκζεμα, συνέβαλαν στο 75% των περιπτώσεων χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, και η επίδρασή τους επιδεινώθηκε από παράγοντες της ενήλικης ζωής (11). Η πρόληψη των πρώιμων δυσμενών εκθέσεωντων παιδικών ομάδων με ποικίλους κινδύνους ευαισθησίας στους NCD παράγοντες κινδύνου είναι υψίστης σημασίας για την ΕΕ.

 

​

Πηγές

  1. European Commission. Personalised Medicine. Published 2020. https://research-and-innovation.ec.europa.eu/research-area/health/personalised-medicine_en
  2. Haddad N, Andrianou XD, Makris KC. A Scoping Review on the Characteristics of Human Exposome Studies. Curr Pollut Rep. 2019;5(4):378-393. doi:10.1007/s40726-019-00130-7
  3. Willett WC. Balancing Life-Style and Genomics Research for Disease Prevention. Science. 2002;296(5568):695-698. doi:10.1126/science.1071055
  4. Lelieveld J, Hadjinicolaou P, Kostopoulou E, et al. Climate change and impacts in the Eastern Mediterranean and the Middle East. Clim Change. 2012;114(3):667-687. doi:10.1007/s10584-012-0418-4
  5. Murray CJL, Aravkin AY, Zheng P, et al. Global burden of 87 risk factors in 204 countries and territories, 1990–2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. The Lancet. 2020;396(10258):1223-1249. doi:10.1016/S0140-6736(20)30752-2
  6. de Onis M, Blössner M, Borghi E. Global prevalence and trends of overweight and obesity among preschool children. Am J Clin Nutr. 2010;92(5):1257-1264. doi:10.3945/ajcn.2010.29786
  7. World Health Organization Regional Office for Europe. Childhood Obesity Surveillance Initiative. Highlights 2015-2017.; 2018. https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/372426/WH14_COSI_factsheets_v2.pdf
  8. Steliarova-Foucher E, Colombet M, Ries LAG, Hesseling P, Moreno F, Shin HY, Stiller CA,. International Incidence of Childhood Cancer, Volume III (Electronic Version). International Agency for Research on Cancer; 2017. https://iicc.iarc.fr/results/comparative-tables/00-all-neoplasms.pdf
  9. Vrijheid M, Casas M, Gascon M, Valvi D, Nieuwenhuijsen M. Environmental pollutants and child health—A review of recent concerns. Int J Hyg Environ Health. 2016;219(4-5):331-342. doi:10.1016/j.ijheh.2016.05.001
  10. Ward ZJ, Long MW, Resch SC, Giles CM, Cradock AL, Gortmaker SL. Simulation of Growth Trajectories of Childhood Obesity into Adulthood. N Engl J Med. 2017;377(22):2145-2153. doi:10.1056/NEJMoa1703860
  11. Bui DS, Lodge CJ, Burgess JA, et al. Childhood predictors of lung function trajectories and future COPD risk: a prospective cohort study from the first to the sixth decade of life. Lancet Respir Med. 2018;6(7):535-544. doi:10.1016/S2213-2600(18)30100-0